Cái nôi lịch sử nuôi dưỡng tài năng

Lịch sử vàng son khi Huế là thủ phủ của các chúa Nguyễn, rồi kinh đô của triều Tây Sơn và nhà Nguyễn, đã tạo điều kiện cho một tầng lớp nghệ nhân cung đình tài hoa quy tụ từ khắp mọi miền đất nước. Từ những người thợ kim hoàn, đúc đồng, pháp lam, thợ mộc, chạm khảm, làm hương, cho đến các nhạc công, đầu bếp, thợ may... tất cả đều trải qua quá trình tuyển chọn khắt khe, được truyền nghề theo lối cha truyền con nối hoặc thầy trò nghiêm cẩn, để những kỹ thuật tinh xảo ấy được lưu truyền đến tận ngày nay. Đây cũng chính là lý do Huế thường xuyên được chọn là nơi tổ chức các lễ hội tôn vinh nghề truyền thống và nghệ nhân trên cả nước.

Ngày nay, Huế tự hào với hàng chục làng nghề truyền thống có bề dày lịch sử, cùng hàng nghìn nghệ nhân giàu kinh nghiệm. Họ, những người nghệ nhân, có thể không nổi bật giữa dòng đời, nhưng lại bền bỉ như dòng Hương Giang thơ mộng - lặng lẽ chảy mà không ngừng bồi đắp văn hóa. Từ những lò gốm Phước Tích cổ kính, làng hương Thủy Xuân trầm mặc, làng tranh Sình dân dã, làng điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên tinh tế, hay làng hoa giấy Thanh Tiên rực rỡ, đến các nghệ sĩ ca Huế tài danh, đâu đâu cũng thấy bóng dáng những con người miệt mài gìn giữ ký ức Cố đô.

Nhiều người trong số họ đã vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý như Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú trong các lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, âm nhạc dân tộc, trình diễn dân gian. Tiêu biểu có thể kể đến cố Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Mẫn (Minh Mẫn), người thầy của nhiều thế hệ nghệ sĩ ca Huế; Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Thương, người có công lớn phục dựng y phục triều Nguyễn; Nghệ nhân Nhân dân Lê Văn Kinh, người gìn giữ và phát triển nghề thêu cung đình; hay Nghệ nhân Nhân dân Trần Duy Mong, với đôi tay vàng tạo tác nên những tuyệt phẩm kim hoàn.

Hơn cả những người thợ lành nghề, nghệ nhân Huế chính là linh hồn, là "báu vật sống" nắm giữ tinh hoa của các nghề thủ công truyền thống. Họ là hiện thân của ký ức cung đình, của sự tinh tế, lặng lẽ, bền bỉ và một tinh thần khắt khe trong việc bảo tồn di sản. Sự cống hiến thầm lặng của họ không chỉ làm sống dậy những giá trị bản sắc văn hóa Huế độc đáo mà còn tạo ra những sản phẩm tinh xảo, phục vụ nhu cầu của công chúng trong và ngoài nước, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Tiếp tục lan tỏa những giá trị văn hóa trường tồn

Để những giá trị văn hóa ấy tiếp tục lan tỏa, thành phố Huế, một trung tâm di sản lớn của Việt Nam với cả hệ thống di tích vật thể và kho tàng di sản phi vật thể phong phú, đã và đang có nhiều nỗ lực hỗ trợ các nghệ nhân. Sự quan tâm, hỗ trợ và tạo điều kiện từ chính quyền ngày càng sâu sát và bài bản hơn.

Nhiều chương trình, phong trào "giữ lửa nghề" được tổ chức, kết nối các nghệ nhân. Không gian trình diễn, bảo tồn nghề cũng được mở rộng và phát triển, từ việc tổ chức các không gian nghệ thuật truyền thống, trưng bày sản phẩm thủ công (thêu, nón lá, hoa giấy, tranh dân gian) tại địa phương và các sự kiện quảng bá quốc tế, đến việc kết nối làng nghề với du lịch qua các tour trải nghiệm độc đáo như "Một ngày làm nghệ nhân xứ Huế", "Khám phá làng nghề truyền thống Huế" hay "Dạo thuyền rồng, nghe ca Huế".

Chính quyền thành phố còn phối hợp với các nghệ nhân nghiên cứu, tái hiện nghi lễ, âm nhạc truyền thống, phục dựng trang phục triều Nguyễn, làm phong phú thêm trải nghiệm cho du khách. Một "hệ sinh thái" bảo tồn nghệ nhân đang dần được định hình, nơi nhà nước đóng vai trò công nhận và hỗ trợ, cộng đồng tạo sân chơi, và nghệ nhân là hạt nhân tinh túy. Festival Nghề truyền thống Huế, tổ chức định kỳ hai năm một lần, là minh chứng sống động cho nỗ lực này, tôn vinh và phát triển các làng nghề truyền thống không chỉ của Huế mà trên cả nước.

Dù quá trình hỗ trợ nghệ nhân vẫn còn đó những khó khăn và thách thức, việc gìn giữ và tiếp tục lan tỏa giá trị văn hóa bền vững của vùng đất Cố đô vẫn luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển bền vững của thành phố Huế. Những nghệ nhân, với tài năng và tâm huyết của mình, sẽ tiếp tục là những sứ giả quan trọng, mang hồn cốt văn hóa Huế đến với muôn nơi.